Izgubljeni raj: džinovska vrtača u Kini otkriva netaknutu drevnu šumu skrivenu milenijumima 

Duboko u jugozapadnim predelima Kine, ispod krševitog terena, krije se jedno od najfascinantnijih prirodnih čuda – džinovske vrtače, poznate kao „tiankeng“, u čijim dubinama leže netaknute drevne šume. Ove provalije, koje mogu biti široke preko 300 metara i dublje od 100 metara, intrigiraju naučnike decenijama jer predstavljaju ekosisteme koji su ostali izolovani i očuvani hiljadama godina. Za razliku od običnih vrtača, koje su uglavnom puste, kineske tiankeng su dovoljno prostrane da odgaje bujne šume pune biljnog i životinjskog sveta. 

Ove impresivne geološke formacije pronađene su u kraškim oblastima provincija Guidžou, Guangsi, Junan i Čungking. Nastale su kroz proces hemijskog rastvaranja krečnjaka, koji traje milenijumima i stvara podzemne reke i pećine čiji se svodovi s vremenom urušavaju, ostavljajući za sobom ogromne provalije. Kina je dom više od 200 poznatih tiankenga, a naučnici nastavljaju da otkrivaju nove. Jedno od poslednjih značajnih otkrića dogodilo se 2022. godine u provinciji Guangsi, gde su istraživači pronašli vrtaču sa drvećem visokim 40 metara i bogatom vegetacijom. 

Prozor u prošlost Zemlje 

Prva naučna istraživanja ovih vrtača sprovela je Kineska akademija geoloških nauka. Prema rečima geologa Žua Suevena, da bi neka vrtača bila klasifikovana kao tiankeng, mora biti dublja i šira od 100 metara, imati strme stenovite zidove i biti oblikovana drevnim podzemnim vodama. Najdublja među njima, Sjaozai tiankeng u okrugu Fengjie, doseže neverovatnih 662 metra dubine, čineći je najdubljom vrtačom na svetu. 

Jedinstvenost kineskog kraškog pejzaža ogleda se u njegovoj veličini i spektakularnim formacijama. Prema hidrogeologu Džordžu Veniju, stručnjaku za kraške terene, ovakvi pejzaži su retkost: „U Kini se nalaze ogromne vrtače i pećinski ulazi, dok u drugim delovima sveta možete hodati po kraškom terenu, a da ni ne primetite ništa neobično.“ 

Kako su nastale džinovske vrtače? 

Formiranje ovih ogromnih vrtača traje stotinama hiljada godina. Krečnjački tereni, koji dominiraju regionom, lako se rastvaraju pod dejstvom kišnice, stvarajući podzemne reke i masivne pećinske sisteme. Tokom vremena, kako se podzemni svodovi urušavaju, nastaju ogromne provalije koje sadrže sopstvenu mikroklimu. 

Unutar nekih od najdubljih vrtača temperatura, vlažnost i osvetljenje značajno se razlikuju od površinskog sveta, omogućavajući očuvanje biljnih i životinjskih vrsta koje su možda odavno nestale iz drugih delova planete. Naučnici veruju da ovi izolovani ekosistemi kriju mnoge tajne evolucije i biološke raznovrsnosti. 

Skriveni svet: drevne šume u dubinama vrtača 

Najfascinantnija karakteristika ovih provalija jeste očuvanje drevnih ekosistema. Dno nekih od njih krije šume koje su ostale netaknute hiljadama godina, zaštićene od klimatskih promena i ljudskog uticaja. Kada je istraživački tim 2022. godine prvi put sišao u jednu od neistraženih vrtača u Guangsiju, otkrili su drveće visoko preko 40 metara i gustu vegetaciju. 

Vođa ekspedicije, Čen Lišin, izrazio je uzbuđenje zbog mogućnosti otkrića potpuno novih vrsta biljaka i životinja. „Ne bih se iznenadio da u ovim ekosistemima postoje vrste koje nikada ranije nisu bile zabeležene u nauci“, rekao je Lišin. 

Ova neverovatna otkrića sugerišu da tiankeng vrtače mogu skrivati biljne i životinjske vrste koje su evoluirale izolovano, pružajući naučnicima neprocenjivu priliku da prouče drevne ekosisteme koji su opstali netaknuti kroz milenijume, prenosi IDR.