Aleksandar Božović
Iako je hladan i negostoljubiv, Mars krije prirodne fenomene koji ne postoje nigde drugde u Sunčevom sistemu. NASA-ina sonda „Mars Reconnaissance Orbiter“ snimila je fascinantne CO₂ gejzire, koje oblikuju površinu Crvene planete na načine nezamislive na Zemlji.
Marsova atmosfera je tanka i sastoji se 95% od ugljen-dioksida (CO₂). Tokom zime, CO₂ se smrzava i prekriva površinu, naročito na polarnim kapama, gde ostaje zarobljen mesecima. Kako se približava proleće, Sunčeva svetlost prodire kroz proziran sloj CO₂ leda (suvi led), zagrevajući tlo ispod njega. Ovo dovodi do sublimacije, gde zamrznuti CO₂ prelazi direktno u gas, koji se akumulira ispod leda i stvara pritisak.
Kada gas konačno pronađe slabu tačku u sloju leda, dolazi do erupcije u obliku moćnih gejzira, koji izbacuju tamni materijal na površinu i ostavljaju neobične tragove. Neki od ovih gejzira formiraju tamne tačke prečnika i do 1 km, dok drugi dosežu brzine do 160 km/h.
Jedan od najbizarnijih oblika koji nastaje nakon ovih erupcija liči na paukolike strukture, zbog čega su naučnici ovaj teren nazvali „araneiformni teren“ (od latinskog značenja aranea – pauk). Ove formacije javljaju se u grupama, stvarajući brazdastu i naboranu površinu.
NASA naučnici su uspešno simulirali ove procese u laboratorijskim uslovima kako bi ih bolje razumeli. Prema Keiferovom modelu, nazvanom po naučniku Hjuu Keiferu, CO₂ gejziri nastaju kada se gas pod pritiskom nakuplja ispod sloja leda, sve dok ne dođe do naglog pucanja i izbacivanja materijala na površinu.
“Ove pojave su potpuno nezamislive na Zemlji,” naveli su autori studije iz 2006. godine objavljene u časopisu Nature.
Dok su Zemlja i njeni prirodni pejzaži nenadmašni u svojoj lepoti, Mars nam pruža prizore koji deluju kao da su iz naučno-fantastičnog filma – gejzire i oblike koji su u potpunosti jedinstveni u Sunčevom sistemu, piše Universe Today.
