Aleksandar Božović
Nakon stotina sati posmatranja, istraživači su uspeli da snime izuzetno, gotovo neverovatno detaljnu fotografiju duge niti tzv “kosmičke web mreže” koja povezuje dve udaljene galaksije. Ovo otkriće otvara nove mogućnosti za razumevanje načina na koji se strukture formiraju i razvijaju u svemiru.
U velikim razmerama, svemir podseća na složenu paukovu mrežu, ispunjenu kosmičkim vezama gasa, prašine i tamne materije, razdvojenim ogromnim prazninama. Sada su istraživači uspeli da snime izvanrednu novu sliku jedne od ovih kosmičkih niti koja povezuje dve galaksije iz perioda kada je svemir bio star svega 2 milijarde godina. To je najdetaljnija slika drevne niti kosmičke mreže ikada zabeležena.
Sve je povezano u neprekidnom kretanju i utiče jedno na drugo
Kosmičke niti protežu se milionima svetlosnih godina i formiraju ono što je poznato kao “kosmička mreža”. Galaksije su povezane unutar ovih niti, a na njihovim raskrsnicama nalaze se jata galaksija – najgušći regioni mreže. Ove niti prenose gas u galaksije, pomažući im da rastu, ali takođe usmeravaju galaksije ka jatima, stvarajući najveće strukture u svemiru.
Struktura kosmičke mreže nije slučajna. Njom upravlja tamna materija – tajanstvena supstanca koja čini 85% ukupne materije u svemiru. Tamna materija ima veliku masu i ne emituje svetlost, što je čini teškom za otkrivanje. Međutim, ona gravitaciono deluje na običnu materiju, povlačeći je i oblikujući vidljive strukture. Zbog toga tamna materija dominira nad običnom materijom – ona sve povezuje i daje mu oblik, uključujući i veze kosmičkih mreža.
Tok gasa unutar te svojevrsne veze, može pružiti ključne informacije o tome kako se galaksije formiraju i evoluiraju. Ipak, gas u ovim vezama je teško posmatrati jer čak i najzastupljeniji element, vodonik, emituje veoma slabu svetlost.
Otkriće strukture mreže
Kako bi snimili novu sliku, astronomi sa Univerziteta Milano-Bikoka u Italiji i Maks Plank instituta (MPA) u Nemačkoj koristili su 150 sati posmatranja putem Multi-Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) instrumenta na teleskopu Very Large Telescope Evropske južne opservatorije u Čileu. Tako su uspeli da zabeleže izuzetno detaljan prikaz kosmičke veze koja se proteže oko 3 miliona svetlosnih godina i povezuje dve galaksije sa supermasivnim crnim rupama.
Na osnovu ovih posmatranja, istraživači su po prvi put direktno odredili granicu između gasa u galaksijama i materijala u kosmičkoj mreži, izjavio je glavni autor studije Davide Tornoti, doktorand sa Univerziteta Milano-Bikoka. Izuzetna osetljivost instrumenta MUSE omogućila je timu da snimi svetlost iz veze, nakon što je putovala skoro 12 milijardi godina do Zemlje. Otkriće je objavljeno 29. januara 2025. godine u časopisu Nature Astronomy.
Koristeći aktuelni kosmološki model, tim je simulirao očekivanu strukturu veze unutar kosmičke mreže. “Kada smo uporedili simulacije sa ovom novom, visoko definisanom slikom kosmičke mreže, pronašli smo značajnu podudarnost između teorije i posmatranja,” rekao je Tornoti. Ovo otkriće dodatno potvrđuje standardni kosmološki model, koji su neki istraživači počeli da dovode u pitanje zbog zagonetnih posmatranja ranog svemira, pomoću svemirskog teleskopa Džejms Veb.
Jasna slika i njeno slaganje sa teorijskim predviđanjima otvaraju nove mogućnosti za proučavanje raspodele gasa u kosmičkim vezama i njegovog uticaja na formiranje galaksija. Koautor studije i naučni saradnik MPA Fabrizio Arrigoni Bataja, istakao je da tim planira da pronađe još kosmičkih „linkova“ u budućim posmatranjima kako bi stekli potpuniju sliku o tome kako gas teče kroz kosmičku mrežu, prenosi Live Science.
