Aleksandar Božović
Britanska vladina agencija za inovacije ARIA (Advanced Research and Innovation Agency) najavila je ulaganje od skoro 60 miliona funti u istraživanja koja se odnose na tzv. modifikaciju sunčevog zračenja (SRM – Solar Radiation Modification), tehnologiju koja ima za cilj da reflektuje deo sunčeve svetlosti nazad u svemir i tako veštački hladi planetu.
U okviru programa Exploring Climate Cooling, finansiraće se pet projekata koji bi mogli uključiti realne eksperimente na terenu, uključujući zadebljanje morskog leda u Arktiku, povećanje reflektivnosti oblaka iznad mora (Marine Cloud Brightening – MCB), i istraživanja o ubrizgavanju aerosola u stratosferu (Stratospheric Aerosol Injection – SAI). Jedan od eksperimenata predviđa prskanje fine morske vode iz obalskog regiona u oblake iznad Velike Britanije.
Nema planete B?
Iako neki naučnici vide SRM kao moguće privremeno rešenje za sve topliju klimu, mnogi ističu ozbiljne rizike. Profesor Rajmond Pjeramber sa Oksforda upozorava da geo-inženjering ne uklanja ugljen-dioksid iz atmosfere i ne rešava suštinu problema.
Stručnjaci upozoravaju da veštačko menjanje oblaka i atmosfere može izazvati neželjene posledice kao što su:
- poremećaji obrazaca padavina,
- regionalna suša (npr. mogući uticaji na Amazon u Južnoj Americi),
- zagrevanje viših slojeva atmosfere.
Pored toga, postoji rizik od jačih kiselih kiša ako se aerosoli ubrizgavaju na nižim visinama pomoću komercijalnih aviona, što bi zahtevalo veću količinu materijala za isti efekat.
Pravni vakuum i nepoverenje javnosti
Trenutno ne postoji međunarodni pravni okvir koji bi regulisao ovakve eksperimente, što ostavlja prostor za komercijalne ili unilateralne aktivnosti. Primera radi, američka kompanija Make Sunsets već je lansirala balone sa sumpor-dioksidom iznad Meksika, što je izazvalo diplomatske i regulatorne reakcije. U SAD su neke savezne države, poput Floride i Tenesija, već zabranile ovakve aktivnosti.
Javni otpor dodatno je podstaknut teorijama zavere o “kemtrejlsima”, što predstavlja izazov u prihvatanju čak i kontrolisanih i naučno vođenih eksperimenata.
ARIA tvrdi da neće biti sproveden nijedan eksperiment bez javnih konsultacija, ekoloških procena i strogih kontrolnih mehanizama, te da neće biti korišćeni nikakvi toksični materijali.
Prvi testovi na terenu, koji se odnose na zadebljanje morskog leda, mogli bi da počnu već ove zime. U planu je i istraživanje mogućnosti postavljanja ogromnih ogledala ili senila u svemir, piše BBC.
Iako ARIA tvrdi da postupa odgovorno i transparentno, stručna i javna debata o etici, bezbednosti i efektima geo-inženjeringa tek se rasplamsava. Tehnologija koja bi mogla “ohladiti” planetu ne rešava suštinski problem, zavisnost od fosilnih goriva. U tom smislu, SRM se još uvek smatra rizičnim i neproverenim “Planom B”.
