Aleksandar Božović
Najnovija istraživanja agencije NASA potvrđuju širenje opasne geomagnetne nepravilnosti poznate kao Južnoatlantska anomalija (SAA), regije nad Južnom Amerikom u kojoj Zemljino magnetno polje slabi zabrinjavajuće velikom brzinom. Ova zona, koja se ponaša poput „pukotine“ u našem planetarnom štitu, omogućava štetnim solarnim česticama da prodru bliže površini Zemlje, ugrožavajući satelite, svemirske misije i osetljive elektronske sisteme.
Poremećaj iz dubine Zemlje
SAA nastaje zbog složenih procesa unutar Zemljinog spoljašnjeg jezgra, u kome kretanje rastopljenog gvožđa i nikla generiše magnetno polje naše planete. Međutim, ovo polje nije ujednačeno u području SAA dolazi do lokalnog slabljenja koje naučnici povezuju sa afričkom gustom geološkom strukturom (LLSVP), koja se nalazi oko 2.900 km ispod površine Afrike. Ova masa ometa regularnu dinamiku magnetnog polja, što doprinosi stvaranju zone sa smanjenom intenzivnošću i čak mogućim lokalnim obrtanjem polariteta.
Sateliti koji prelaze preko SAA redovno su izloženi naletima visokoenergetskih protona, što može izazvati SEU incidente (single event upsets) nasumične kvarove sistema, gubitak podataka i oštećenja. Zbog toga operateri satelita primenjuju zaštitne protokole, gaseći sekundarne sisteme tokom prolaska kroz anomaliju. Čak i Međunarodna svemirska stanica (ISS) svaki put preleti ovu zonu je izložena opasnostima koje stvara ova anomalija. Dok su astronauti bezbedni zahvaljujući oklopu stanice, spoljni instrumenti beleže povremene probleme u radu i gube deo podataka.
Bryan Blair iz agencije NASA potvrđuje da GEDI instrument na ISS povremeno mora da se resetuje zbog uticaja SAA, što dovodi do gubitka više sati podataka mesečno.
Anomalija se širi i menja oblik
Podaci iz ESA konstelacije Swarm i NASA misije SAMPEX, otkrivaju zabrinjavajući trend: SAA se sve više pomera ka severozapadu, povećava svoju površinu i od 2020. godine podelila se na dva jezgra, stvarajući dvostruki minimum jačine magnetnog polja. Ovo dodatno komplikuje zadatak predviđanja i zahteva prilagođavanje orbita i ponašanja svemirskih letelica.
NASA koristi kombinaciju satelitskih merenja i simulacija dinamike ponašanja jezgra ovih anomalija, kako bi ažurirala globalne modele kao što je IGRF (Međunarodno geomagnetsko referentno polje). Modeli omogućavaju prognoze promene magnetnog polja, slične vremenskoj prognozi, ali u vremenskim okvirima od decenija.
Iako neki spekulišu da bi SAA mogla biti znak predstojećeg obrta magnetnih polova, geološki dokazi govore da je ovakva anomalija deo prirodnog ciklusa i da trenutno stanje nije signal da će doći do pojave obrtanja polova u skorije vreme, piše Sustainability Times.
