Marko Nešović
Ogroman put smo prešli od glomaznih katodnih cevi. Sada, ekrani su tanki, a tehnologije prikaza slike sve naprednije i naprednije. Međutim, lako je izgubiti se među svim tim terminima. LCD, LED, OLED, QLED… Toliko sličnosti, a opet toliko razlika. Kako koja tehnologija funkcioniše, koje prednosti, ali i mane donosi koja od njih.
LCD
Termin LCD (Liquid Crystal Display) odnosi se na sve ekrane koji sliku prikazuju putem tehnologije tečnih kristala, i velika većina današnjih ekrana funkcioniše na ovom principu. Čak i digitalni časovnici i kalkulatori koriste ovu tehnologiju ekrana kako bi prikazali sliku. Nekada su LCD paneli koristili CCFL (Cold Cathode Fluorescent Lamp) tehnologiju pozadinskog osvetljenja, dok danas većina modernih ekrana koristi LED pozadinsko osvetljenje.
LCD tehnologija funkcioniše na sledeći način. Tečni kristali nalaze se između dva sloja polarizatora. Sa zadnje strane nalazi se sistem za pozadinsko osvetljenje. Kada se kroz tečne kristale propusti električna energija, oni se raspoređuju kako bi blokirali ili propustili svetlost koja potiče od dela ekrana zaduženog za pozadinsko osvetljenje. Potom, ta svetlost prolazi kroz sloj ekrana koji filtrira nijanse boje i formira sliku koju vidite. Tri najpopularnija tipa klasičnih LCD panela su TN, IPS, i VA.
TN
TN, iliti “Twisted Nematic” sastoje se od tečnih kristala koji se nalaze između dva polarizatora. Svaki od je iste veličine, ali je postavljen pod uglom od 90 stepeni u odnosu na susedni (jedan je vertikalni, drugi je horizontalni). Kada se električna energija propusti kroz tečni kristal, njegovi molekuli menjaju polarizaciju svetlosti tako što se rotiraju za 90 stepeni, propuštajući je ili je blokirajući. Ovaj sistem primenjuje se na svaki od piksela, dok se boja propuštene svetlosti određuje naponom električne energije koja se kroz tečni kristal propušta.
Prednosti: Ovi paneli su jeftiniji za izradu od IPS i VA ekrana i često donose veću brzinu osvežavanja prikaza i brži odziv panela (bolji za igre). Postoje i noviji, E-TN paneli koji donose još bolju brzinu osvežavanja ekrana za čitavih 60 procenata.
Mane: Ovakvi ekrani donose lošiju reprodukciju boja u odnosu na VA i IPS ekrane, kao i lošije uglove gledanja.
IPS
Kristali kod “In-plane switching” ekrana se nalaze između dve staklene površine. Molekuli tečnih kristala horizontalni su u odnosu na te staklene površine (in-plane), a njihova orijentacija se menja kada se kroz njih propusti električna energija. Na ovaj način IPS paneli rešavaju neke od problema sa kojima se TN paneli suočavaju.
Prednosti: Ovi paneli imaju široke uglove gledanja, lepši i tačniji prikaz boja i širu paletu za poboljšani prikaz slike u odnosu na VA i TN panele
Mane: Brzi IPS panelu su mnogo skuplji od brzih TN panela, ali i od VA panela.
VA
Što se tiče “Vertical Alignment” panela, kristali u ovim tipovima ekrana postavljeni su vertikalno u odnosu na stakleni sloj displeja i svetlo propuštaju prelaskom u kosi položaj. To je i glavna razlika u odnosu na IPS panele, kod kojih kristali ostaju paralelni sa površinom ekrana. Samim tim, ova tehnologija panela donosi neke prednosti, ali i neke mane.
Prednosti: Ovaj tip ekrana donosi najbolji kontrast od svih bazičnih LCD tipova i oni obično imaju nešto nižu cenu u poređenju sa IPS panelima (npr. 3000:1 naspram 1000:1).
Mane: Uglovi gledanja nisu onoliko dobri koliko kod IPS ekrana, dok su VA paneli i skuplji od TN panela.
LED
Svaki LED ekran je LCD, ali nije svaki LCD ekran LED. LED (Light Emitting Diode) paneli koriste male poluprovodnike koji liče na mini sijalice (light-emitting diodes, tj. diode za emitovanje svetlosti). Ove diode emituju svetlost koja prolazi kroz stakleni sloj ekrana i segment sa tečnim kristalima kako bi se prikazala slika na ekranu.
Kod jeftinijih “edge-lit” LED ekrana, ove diode raspoređene su na ivicama displeja, dok “direct LED” LED paneli imaju diode raspoređene preko cele površine ekrana za ujednačenije osvetljenje. Neke od prednosti koje donosi LED tehnologija panela su:
Produženi životni vek ekrana
Poboljšana energetska efikasnost
Tanji ekrani u poređenju sa LCD panelima
Poboljšana reprodukcija boja i prikaz slike u odnosu na LCD panele
Povećan dinamički kontrast u poređenju sa LCD ekranima
QLED
Ovi ekrani predstavljaju vid LED panela koje koristi kompanija Samsung. Slovo “Q” koje se nalazi na početku znači “quantum dot”, što je oznaka za tehnologiju filtriranja pozadinskog osvetljenja koju koriste i drugi proizvođači. Quantum Dot tehnologija omogućuje ekranima poboljšan prikaz boja zahvaljujući “čistijem” izvoru svetla, koje se fokusira u uske opsege plave crvene i zelene, bez nepotrebnih delova spektra kao kod modela bez ove tehnologije.
Ono što treba da znate je i da su QLED ekrani i dalje LED, odnosno baziraju se na istoj tehnlogiji. Neke od najvećih prednosti ovog tipa ekrana jesu:
Prikaz šireg gamuta boja i poboljšana reprodukcija boja
Odlični uglovi gledanja, pogotovo u poređenju sa VA i TN panelima
Mini LED
Ovo je jedna od novijih tehnologija LED ekrana, a najveća razlika u odnosu na klasiče ekrane sa diodama koje emituju svetlost leži u samoj veličini pomenutih dioda. Mini LED ekrani koriste diode koji su znatno manje od onih kod LED panela, što proizvođačima dozvoljava da u panel iste dijagonale postave veći broj dioda. To donosi neke značajne benefite.
Prednosti: Ova tehnologije ekrana donosi potencijalno višu maksimalnu svetlinu ekrana usled blizine panela i izvora svetla, bolju uniformnost osvetljenja, kao i potencijalno veći broj zona lokalnog zatamnjivanja u odnosu na standardne LED ekrane. Na primer, kombinacija VA panela sa visokim kontrastom i Mini LED pozadinskog osvetljenja mogla bi da donese kontrast koji je tek malo lošiji od onog na OLED modelima. Pored toga, nema straha od “burn-in” efekta od kojih pate OLED modeli.
Mane: Ovi ekrani su skuplji od LED ekrana, dok i dalje nisu potpuno imuni na “blooming” efekat tipičan za LCD ekrane sa lokalnim zatamnjivanjem.
OLED
Ovo je tip tehnologije panela koji se ne oslanja na prisustvo tečnih kristala kako bi se slika prikazala. Umesto toga, OLED (Organic Light-Emitting Diode) ekrani koriste organske diode gde svaka predstavlja samostalan izvor svetlosti. Same organske diode sastoje se iz šest slojeva. Kada električna energija prođe kroz ovu diodu, one stvaraju svetlost koja prolazi kroz sloj imena “color refiner” kako bi se slika na ekranu prikazala. Samim tim, svaka dioda je ujedno i jedna zona lokalnog zatamnjivanja.
Prednosti: Ovi paneli donose savršene nivoe crne boje, maltene beskonačan nivo kontrasta, veoma širok gamut boja i odsustvo negativnih efekata slike kao što je “blooming”. Pored toga, odsustvo pozadinskog osvetljenja znači da su ovi televizori znatno tanji od svih drugih modela dostupnih na tržištu.
Mane: Ovo je jedan od najskupljih tipova trenutno dostupnih tehnologija ekrana koji mogu biti podložni “burn-in” efektu retencije slike. Takođe, nivo maksimalnog osvetljenja nije na nivou QLED i Mini LED ekrana.
QD-OLED
Za kraj, kompanija Samsung iskoristila je koncept OLED panela i iskombinovala ga sa “quantum dot” tehnologijom kako bi stvorila QD-OLED panele. Ovo bi trebalo da donese poboljšano maksimalno osvetljenje ekrana, još širi gamut boja koje je panel u stanju da prikaže, kao i smanjenu mogućnost za “burn-in” efekat.
